• Jelal Yassin

  12 hrs ·

  ጀላል ያሲን ኣበራ

• ዝኸበርካ ኣያይን መምህረይን ዓርከይን፡ (ማየስትሮ) ZIO…….(ከምቲ ኩሉ ግዜ ሓወቦይ ኢለ ዝጽ ዋካ ዝነበርኩ።)

  ኦ ገዲም ተቓላሳይ ኣቦና ግርማይን ኪዳነ ‘ወዲ ፊሊፖ’፡ ኣብዛ ናይ ምፍላይካ እዋን ሓጻር ቃል ክፋነወካ ኣፍቅደለይ።
  እዛ ሰሙን’ እዚና፡ እዛ መራር ዕለትን’ ኣብ ውሽጢ ስድራ-ቤትካን ናይ ቀረባ ፈተውትኻን ኣድነቕትኻን፡ ከምኡ’ውን ኣብ ውሽጢ ኤርትራን ኣብ ወጻእን ኣብ ዝርከቡ ብዙሓት ሃገራውያን ኤርትራውያንን ተቓለስቲ፡ ከባድ ናይ ሓዘን ሰሙን ኮይና ኣላ። ዋላ’ኳ ፍቓድ ኣምላኽ ኮይኑ ካባና ብሞት ካብ ኣካላዊ ህላዌ እንተ ተፈለኻና፡ ብመንፈስን ዝኽርን ኩሉ ግዜ ምሳና ህሉው ኢኻ።
  ካብ ግዜ ንእስነትካ ኣትሒዝካ፡ ኣብ ዓውዲ ስነጥበብ ሃገርና ንጡፍ ኣበርክቶ እናገበርካ፡ ብተወሳኺ ብዓውድኻን ብሞያኻን ከም ድምጻዊን ገጣምን ስነ-ጥበባዊ ጥራይ ዘይኮነስ፡ ብዝነበረካ ባህርያዊ ትዕድልቲ ናይ ግጥምን ስነ-ጽሑፍን መደረን፡ ዓሚቚ ፍልጠት ታሪኽን፡ ብኹሉ ዓቕምኻን ጉልበትካን ክእለትካን ከይተሓለልካ ንናጽነት ኤርትራን፡ ብድሕሪኡ ድማ ኣብ ሃገርና ፍትሓዊ ስርዓት ንኽትከል ተቓልሲካ። ኣብ ኤርትራ ንዘሎ ምልካዊ ስርዕዓት ቅድሚ ናጽነት ኣትሒዝካ እንታውነቱ ዝተረዳእካን፡ ከይደኸምካ ብትብዓት ዝተቓለስካን ኢኻ።
  ምሳይ ዝነበረካ ውልቃዊ መዓልታዊ ርክብ፡ ከም ኣያይ፡ መምህረይ ናይ ቀረባ ፈታዊየይን መማኽርተይን፡ ካባኻ ብዙሕ ፍልጠትን ተመኩሮን፡ ኣብ ታሪኽ፡ ፖለቲካ፡ ቃልስን ተማሂረ’የ። ካባኻ ዝቐስምኩዎ ታሪኽን በቲ ዘይሕለልን ዘይሃስስን ተዘክሮኻ ዘቕሰምካኒ ፍልጠትን፡ ዝበርበርካዮ ምስጢራት ቃስልን ታሪኽን፡ ናይዚ ዲክታቶርያ ስርዓትን ኣብ ታሪኽ ሃገርና ካብ ዘጋጠሙ ኣገደስቲ ፍጻሜታትን ዝነኣድን ነባርን ኢዩ። ኩልና ብቐሊሱ ዘይንርስዖ፡ ወትሩ ብትብዓትካን ዘይተሳዓርነትካን ክንተባባዕን ክንምራሕን ስለዝኾና ኣጆኻ ቅሰን ክብለካ ኣፍቅደለይ።
  ዝሓለፉ ልዕሊ 50 ዓመታት ህይወትካ፡ ንውልቃዊ ምቾት፡ ዝና ወይ ነገራዊ ረብሓ ከይሰሳዕካ ኣብ ቃልሲ ኣሕሊፍካዮ። ወትሩ ብስነ-ጥበባዊ ኣበርቶኻን፡ ብመጻሕፍትኻ፡ ናብ ዝተፈላለዩ መድረኻት ኢንተርነት፡ ኣብ ርክባት ደለይቲ ፍትሒን ማሕበራውን ፖለቲካውን ኣጋጣሚታትን፡ ደኺመ ከይበልካ ብምጉዓዝ፡ ንህዝብኻ፡ ብፍላይ ንደለይቲ ፍትሒን ንመንእሰያትን ክትምህርን ከተተብባዕን፡ ምኽርን ሓበሬታን ንህሉው ወልዶ ክትህብን ዘሕለፍካየን ዓመታት ህዝብና ኣይርስዐንን ኢዩ።
  ንስኻ፡ ስነ-ጥበባውን ደራስን ተቓላሳይ ፍትሕን ጥራይ ዘይኮንካስ፡ ኣቦ ፍቕርን ሓድነት ህዝብን፡ ዋሕስ ናይ ማሕበራዊ ስኒት ኮይንካ፡ ንኹሎም ኣካላት ኤርትራ ብፍቕሪ ጠሚትካን ተዋሲእካን፡ ንሓድነቶም ከይተሓለልካ ብምቅላስካ ንሕና ተሓቢናን ሓዪልናን ኢናሞ፡ ንስኻ ድማ ሓበን ይሰማዕካ።
  እታ ካብ ንእስነትካ ንዓመታት ዝደኸምካላን፡ ብዙሕ መስዋእቲ ዝኸፈልካላን ደሞክራሲያዊት ኤርትራ፡ ብኣካል ከይረኣኻያ ብምኻድካ ኣዝዩ ቅር ይብለና። ይኹን’ምበር ሳላ ናትካን፡ ንስኻ ዘፍረኻዮምን ዘተባብዕካዮምን ንዓኻ ዝመስሉን ውፉያት ሃገራውያን ኣበርክቶ፡ ንሳ ክውንቲ ክትከውን፡ ናይ ግዜ ሕቶ ጥራይ ምዃኑ ብምእማን ቅሳነት ይፈጥረልና። ወትሩ ብኣበርክቶኻን ጻዕርኻን ክንሕበንን ክንዝክረካን ኢና።
  ናትካ ምኻድ ኣብ ቤተሰብን ኣዕሩኽን፡ ናይ ቀረባ ፈለጥትኻን ከይተሓጽረ፡ ኣብ መላእ ደምበ ፍትሒ ኤርትራውያንን፡ ኣብ ዓውዲ ስነ-ጥበብን ዓቢ ሃጓፍ ከምዝፈጥር ጥርጥር የብለይን።
  ኣብ እትኸዶ ሰላምን ቅሳነትን ይምነየልካ፡ ብሰላም ዕረፍ ጅግና ተቓላሳይ፡ መንግስተ ሰማይ የዋርስካ።
  Stammi bene ከምታ ን 15 ዓመታት ምሽት ምሸት ድሕሪ ዕላልና ምውዳእ ዝብለካ ወ ትብለኒ ዝነበርካ
  እንደገና ስታሚ በነ - Stammi bene ሓወቦይ፤ መምህረይ፤ ኣያይ መዓረይ፤
  ወዲ ሓውኻ
  ብጻይካ ጀላል ያሲን ኣበራ

  Eritrean singer Girmay kidane (wedi Filipo) Genzeb

• Dessale Berekhet Abraham

  ወዲ ፍሊፖ፤ ወዮ “ንስኻትኲም እንተ-ዘይነፊዕኲም ስመይ ናብ ኣንጀርሎ ክቕዪሮ ’የ!!” ዝበልካና-ሲ፡ ዓዲ’ውን ቀይርካ ’ምበኣር!!
  ---------

  ”’መጨረሽታ-ገዛ’፡ ዓዲ ናይ ኲልና
  ድኻታት ሃብታማት ዘይትፈላልየና፡
  ንከባበር ህዝቢ ዓለም ነዚኣ ርእይና
  ኣዒንታ ሰፊሕ’ዩ፡ ከይትዕዘበና!
  . . .
  ምስ ክዳኑ ዝውለድ ሓደ-ሰብ ከም-ዘየልቦ
  ህጻን ክውለድ እንከሎ፡ ን’ተዓዘቦ፡
  ዳሕራይ’ዩ፡ ኲሉ-ሰብ ዕድሉ ዝረኽቦ፡
  እሺ ኢሉ ዝቕበል ፈጣሪ ዝሃቦ!
  . . .
  ብሕልፊ ሰብ-ገንዘብ፡ በሕዋትኲም ኣይትዂርዑ
  ንዘብኲም ኣውጽእዎ ድኻታት ኣብልዑ
  ኣብዛ ጸባብ-ገዛ ክሳብ ትጽውዑ
  መንዲልኲም ሃብዎ ድኻ ’ተነቢዑ!
  . . .
  ኣነስ ይኣኽለኒ [’ዛ] ምኽረይ ሂበኲም
  ኣይትንዓቕዎ ’ታይ ይብል’ሎ ኢልኲም
  እዛ ጸባብ-ገዛ ከይትዕዘበኲም
  ኣብ ልዕሊ ምጽባባ ንኸይትጸበኲም!!

  *-እዛ ግጥሚ እዚኣ፡ ሓውናን ኣያናን ግርማይ ኪዳነ (ወዲ ፍሊፖ) ብምዑዝ ዜማ ኣሰኒዩ ቅድሚ ነዊሕ ዓመታት ዝደረፋ ኣዝያ ኣተሓሳሳቢትን ዓሙቕ-መልእኽቲ ዘለዋን ግጥሚ'ያ። ትማሊ መዓልቲ ድማ ናይዛ ዓለም ናይ መጨረሽታ ግዑዝኡ ዛዚሙ ናብታ፡ ”ናይ መጨረሽታ-ገዛ” ኢሉ ዘዜመላ ዓዲ ናይ ኲልና ዝዀነት ”ጸባብ-ቤት” ነቒሉ።
  ----

  ምስ ወዲ ፍሊፖ፡ ብዙሕ ግዜ ንጸሓሓፍን ንደዋወልን ነይርና። ሳሕቲ ግዜ እውን ንራኸብ ነይርና። ካብተን ዝተራኸብናለን፡ ነታ ናይ መጨረሽታ ናይ ጀርመን ርክብና ዝያዳ እዝክራ።

  ኣብ ከተማ ፍራንክፈር’ዩ። ኣብ ኣፍ-ደገ ‘ኢትዮጵያን - ቢስትሮ’ - እንዳ ኣይተ ኣባይ፤ ብርክት ዝበሉ ሰባት የዕልሉን ብዓውታ ይስሕቊን ነበሩ። በቲ ኣብ ጸጒሮም ዘር ዝበለ ሽበት ወይ’ውን ብርሒ ርእሲ ርኢኻ ዕድሜኦም ምግማት ኣይእግምን። ካብ መንጐኦም ንኽልተ ኣጸቢቐ እፈልጦም ነበርኲ፤ ንንጉሰ ሃይለ - መንስዓይን፡ ንግርማይ ኪዳነ (ወዲ ፍሊፖ)ን።

  ዕላሎም ብዛዕባ እታ ብንእስነቶም ዝፈልጥዋ፡ ሕጂ ግን ህላወ ዘይብላ ኤርትራ፡ ኣውራ ድማ ማትኣን ኣስመራን’ዩ ነይሩ። ኣነ ክሰምዕ እምበር፡ ኣብ ዕላሎም ክምልኦ ይዂን ክንክዮ ዝኽእል ዛዕባ ኣይነበረንን። እቲ ናይ ሓባር ዝኽሮምን ሽዕኡ ዝነበሮም ስኒትን ህይወትን ግን ደስ ኢሉኒ እሰምዖ ነይረ። እዞም ሰባት ግን ናይ ሓባር-ዝኽሪ ጥራይ ዘይኰነስ ናይ ሓባር ዕጫ እውን ገጢምዎም’ዩ።

  ኣብዚ ዕድመ እዚ፡ ከቢሮምን ተሓፍሮምን፡ ኣብ ዓዶምን ርስቶምን ክነብሩ ነይርዎም። ክነብሩ ነይርዎም ጥራይ ዘይኰነ’ውን፡ ነቲ ንእሽቶ ወለዶ፡ ነቲ ዘየርከበሉ ተመኲርኦምን ጸግኦምን ከካፍሉ ነይርዎም። እዚ ግን ኣይተኻእለን!!

  ”ሓዳስ ኤርትራ!!” ትበሃል ሰራም ዓዲ ተፈጢራ። ዓቢ ዘይከብረላ፡ ንእሽቶይ ተስፋ ዘየማዕድወላ፡ ሕሉፋን መጻኢኣን ጸልማት ዝዀነት ጒዳመኛ ዓዲ!!

  ኣብ መንጐ ዕላሎም ወዲ ፍሊፖ፡ ንጸጋማይ መንኲበይ እናተንከፈ፡ ”’ኣነ ነዘን መንእሰያት ነጊረየን እየ። ንስኽን ሕጂ ነፍዕክን ዓዲ እንተ-ዘይኣእቲኽናና፡ ስመይ ናብ ኣንጀሎ ክቕይሮ’የ!’ ኢለየን ኣለዂ” ኢልዎም - ነቶም መዛንኡ።

  ሓቊ እዩ ነይሩ፡ ወዲ ፍሊፖ። ቅድሚ ሳልስቲ፡ ኣብ ናይ ጀርመን ኣኼባ ”ብሩህ መጻኢ” ተረኺቡ ዝበለና ዘረባ’ዩ ነይሩ።

  ሕጂ ግን፡ ወዲ-ፍሊፖ ስም ጥራይ ዘይኰነስ፡ ብዓቢኡ ዓዲ እውን ቀይሩ - ቀዲሙና። ሕብረተ-ሰብ፡ ንልዕሊ ሰለስተ ወለዶታት ናብ ግጒይ ኣንፈት እንተ-ተጓዒዙ፤ ኣብ ሓጺር ግዜ ናብ ቅኑዕ ኣንፈት ክትመልሶ ዝከኣል ኣይኰነን። እሞ ድማ ከምዚ ናትና እንኰላይ ብምጥፍኡን ስደተኛ ብምዃኑን ከይተረፈ ዝሕበንን ዝምካሕን ምስ ዝኸውን!!

ዑስማን ዓብደረሒም

ኸበርካ ሓወይ ዓርከይን ናይ ስነ-ጥበብ ብጻየይን ግርማይ ኪዳነ ወዲ ፊሊፖ ካብዛ ዓለም ብምኽንያት ሕማም ብሃንደበት ከም ዝዓረፍካ ምስ ሰማዕኩ፡ ዝተሰምዓኒ ዓሚቚ ስንባደን ሓዘንን ክገልጾ ይኸብደኒ። ዕረፍትኻ፡ ንስድራ-ቤትካ፡ ንኹሎም ኣፍቀርቲ ስነ-ጥበባዊ ስራሕካን ኤርትራውያን ደለይቲ ፍትሒን ብሓፈሻ፡ ዓቢ ሓዘንን ክሳራን ኢዩ።
ይዝከረኒ፡ ናይ ፈለማ ሌላና ኣብ ኣስመራ ኣብ ከባቢ 1968 ነበረ። ኣብ ክሊ ስነ-ጥበብ ብዝነበረና ሓባራዊ ዝንባለን ተገዳስነትን፡ ብሓደ ነማስን ንውዕልን፡ ሓባራዊ ተመኩሮታት ንለዋወጥን ነበርና። ናይ ፈለማ ዘካየድናያ ሓባራዊት ስራሕ፡ ነማዕብሎ ባህሊ ሃገርና እትብል፡ ሓሜን ዋጣ እንተበሉና፡ ነማዕብሎ ባህሊ ሃገርና፡ ዕምባባ ሃገር ንሕና ኢና፡ እትብል ደርፊ፡ ንስኻ ግጥሚ ኣዳሊኻ፡ ንዓይ ድማ ዜማ ክሰርሓላ ሓቲትካኒ። ክልቴና ሓቢርና ኣብ ኣስመራ ኣብ መድረኽ ሲነማ ኦዲዮን፡ ከም ኣባላት ማትኣ ኮይንና ከነቕርባ ከለና ካብ ህዝቢ ዝተገብረልና ምትብባዕን ሞራልን ዘይሃስስ ዝኽሪ ኢዩ።
ዝኸበርካ ህቡብ ስነ-ጥበባዊ ብጻየይ ግርማይ፡ ኣብ ሃገርና ኣብ ዓውዲ ስነ-ጥበብ፡ ብዜማኻ፡ ግጥምኻን ደርፍታትካን ዝገበርካዮ ዓቢ ኣበርክቶ፡ ከምኡ’ውን ኣብ ዓውዲ ስነ-ጽሑፍ፡ ታሪኽ፡ ፖለቲካዊ ኣስተምህሮታትን ጎስጓስ ንህዝቢን፡ ኣብ ሓፋሽ ህዝብና ነባሪ ስም ገዲፍካ ኢኻ። ካብ ግዜ ንእስነትካ ኣብ ግዜ ብረታዊ ገድሊ ዘካየድካዮ ፖለቲካዊ ቃልሲ፡ ድሕሪ ናጽነት፡ ድሕር’ቲ ዘጋጠመ ጥልመትን፡ ምፍጣር ዲክታቶርያዊ ስርዓትን ኣብ ኤርትራ፡ ከይተሓለልካን ከይሰልከኻን ንፍትሕን ደሞክራስን ቅዋምን ብምሉእ ዓቕምኻ ተቓሊስካ ዘሐብን ታሪኽ ገዲፍካ ኢኻ። ብተወሳኺ በቲ ዘይዕጸፍ ሓያል ሃገራውነትካን፡ ኣቦ ፍቕርንን ማዕርነትን፡ ስኒትን ሓድነትን ህዝቢ ኮይንካ፡ ከይተሓለልካ ተቓልሲካን ዓቢ መስዋእትነት ከፊልካ፡ ጽቡቕ ስም ናይ ህዝቢ ፍቕርንን ኣትሪፍካን ኢኻሞ ተሓበን፡ ቅሰን እብለካ።
ኣብ ዝኽሪ ናይ ኩልና ናይ ስነ-ጥበብ ብጾትካን ኣፍቀርትኻን፡ ኩሎም ኤርትራውያን ደለይቲ ፍትሒ ኤርትራውያንን ስምካን ኣበርክቶኻን ዘይሃስስ ኢዩ። ብሰላም ዕረፍ፡ መንግስተ-ሰማይ የዋርስካ፡ ንስድራ-ቤትካ፡ ብጾትካን ኣፍቀርትኻን ደለይቲ ፍትሕን ጽንዓት ይሃበና።